O potrzebie współpracy między rządem i samorządami w prowadzeniu działań za rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce rozmawiano 5 marca 2020 r. podczas seminaryjnego posiedzenia senackiej Komisji Środowiska.
„Perspektywa jest bardzo prosta – zlikwidować smog i doprowadzić do tego, aby Polacy mogli oddychać czystym powietrzem. To nasz wspólny cel. Rząd chce wydać na realizację tego celu 100 mld złotych przez dziesięć lat. To są olbrzymie środki, które muszą być dobrze skierowane” – powiedział wicemarszałek Senatu Stanisław Karczewski. „Wspólnie z samorządami rząd zrobi zdecydowanie więcej” – dodał. Zaznaczył, że problem zanieczyszczonego powietrza dotyczy wszystkich obywateli i negatywnie wpływa na zdrowie całego społeczeństwa. Dlatego działania powinny być prowadzone szybko i kompleksowo. „Chcemy jak najszybciej oczyścić nasze środowisko ze smogu. Aby ludzie z jego powodu nie umierali” – powiedział.
Przewodniczący Komisji Środowiska senator Zdzisław Pupa (PiS) przypomniał, że problem smogu był tematem dwóch dużych konferencji, które odbyły się w Senacie w poprzedniej kadencji. Podkreśłił, że temat ten jest nadal aktualny, gdyż trzeba identyfikować dalsze potrzeby i monitorować postępy działań. Jego zdaniem „istnieje potrzeba wspólnego wysiłku rządu, samorządów, administracji rządowej, samorządowej, ale także parlamentarzystów, by działania podjęta na rzecz czystego powietrza były możliwe”.
Łukasz Adamowicz, członek zespołu doradców w Ministerstwie Zdrowia, zaznaczył, że smog jest problemem nie tylko mieszkańców miast lecz także obszarów wiejskich, dlatego programy powinny mieć zasięg ogólnopolski. Niska emisja, czyli zanieczyszczenie powietrza szkodliwymi pyłami i gazami, spowodowana jest przede wszystkich przez ogrzewanie domów niskiej jakości węglem w piecach tzw kopciuchach. Podkreślił, że wg raportu przygotowanego w 2016 r. dla Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii, rocznie smog przyczynia się do 19–22 tys. zgonów. Zewnętrzne koszty zdrowotne zanieczyszczenia powietrza w Polsce wynoszą między 13 a 30 mld euro. W przeliczeniu na mieszkańca to kwota 300–800 euro. Podkreślił, że do monitorowania skutków prowadzonych działań niezbędne jest utworzenie centralnej bazy emisji dla budynków, tak aby dane były gromadzone i analizowane jednolicie dla całego kraju.
Przepisy określające wymagania dla kotłów na paliwa stałe, normy jakości dla paliw dopuszczonych do sprzedaży dla odbiorców detalicznych oraz programy wsparcia finansowego na wymianę pieców i termomodernizację dla obywateli to trzy filary programu „Czyste Powietrze” przedstawionego przez prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Piotra Woźnego. Zaznaczył, że podjęte do tej pory przez rząd działania przynoszą efekty: w wyniku uchwalenia ustawy w 2019 r. z rynku znikają kotły, w których można było palić najgorszej jakości węglem. Klienci kupujący węgiel mają prawo zażądać od sprzedawcy pokazania świadectwa jakości. Od 1 lipca 2020 r. wszystkie składy węglowe w Polsce mają mieć obowiązek stosowania kas fiskalnych podłączonych do sieci, aby śledzić, czy odbiorcy otrzymują węgiel spełniający wprowadzone normy. Prezes NFOŚiGW podał także, że do lutego 2020 r. fundusz podpisał ponad 70 tys. umów o dofinansowanie wymiany pieców, a przeciętna dotacja wyniosła 18 900 zł. Wskazał także termomodernizacyjną ulgę podatkową w PIT, która obowiązuje od 2019 r. Piotr Woźny mówił, że zaplanowano modyfikację programu „Czyste Powietrze” i połączenie go z programem „StopSmog”. Zmodyfikowane zostaną progi dla starających się o dotację oraz wyodrębnienie trzech grup uprawnionych do tego rodzaju wsparcia: w zależności od dochodu i potrzeby wsparcia w przejściu przez procedury.
Na potrzebę uproszczenia procedur i skrócenia czasu realizacji procesu przyznawania dotacji zwrócił uwagę Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego. „Cieszą mnie zapowiedzi skrócenia czasu rozpatrywania wniosków o dofinansowanie. Uproszczenie i przyspieszenie procedur to dwa ważne elementy, które musimy wziąć pod uwagę jeśli chcemy w perspektywie kilku lat poprawić znacząco jakość powietrza” – podkreślił. Zaapelował do samorządów o czynne włączenie się poprzez m.in przekonywanie mieszkańców do korzystania z ulg i dofinansowania oraz utworzenie lokalnych punktów obsługi beneficjenta, gdzie otrzymaliby oni pomoc w wypełnianiu wniosków. Wskazał, że na rozwiązania legislacyjne oczekują jeszcze problemy dotyczące braku norm dla peletu drewnianego. Ponieważ obecnie bywa on wytwarzany np. z płyt meblowych i zawiera szkodliwe związki chemiczne np. formaldehyd. Mówił, że brak jest także regulacji w zakresie tzw ogrzewaczy takich jak popularne kozy czy kominki. Jego zdaniem należy opracować narzędzia prawne dla samorządów, aby mogły tworzyć strefy czystego transportu w miastach, które zmagają się z problemem emisji komunikacyjnej, będącej efektem dużego natężenia ruchu samochodów.
Senator Janusz Pęcherz (KO) powiedział, że samorządom zależy na poprawie jakości powietrza i na pewno włączą się w działania w miarę swoich możliwości. Zaznaczył, że te problemy zna z własnego doświadczenia. „Sam byłem samorządowcem przez wiele lat. Kierowałem Kaliszem przez 12 lat – miastem, które zmaga się z zanieczyszczeniami” – podkreślił. Zauważył, że samorządy otrzymują do realizacji wiele zadań zleconych, lecz nie idą za nimi środki. „Tak może być i tutaj. Ja wierzę w samorządowców, tylko przy realizacji tak licznych zadań i zmniejszających się dochodów, mogą mieć problemy, aby sobie z tym poradzić” – zaznaczył.
Źródło: Senat RP
Foto: M. Józefaciuk/Kancelaria Senatu