W Senacie z inicjatywy marszałka Stanisława Karczewskiego odbyła się 5 marca 2018 r. debata pt.: „Współpraca administracji rządowej i samorządowej – niezbędne narzędzie poprawy jakości powietrza w Polsce”.

We wszystkich działaniach podejmowanych przez rząd na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce i walki ze smogiem kluczowa jest współpraca administracji centralnej z samorządem – podkreślali uczestnicy konferencji.

Spotkanie stanowiło 2 cześć debaty poświęconej złej jakości powietrza w Polsce, którą przeprowadzono 23 listopada 2017 r. Uczestnicy konferencji, której moderatorem był przewodniczący Komisji Środowiska senator Zdzisław Pupa, wskazywali na konieczność nowych regulacji dotyczących norm jakości węgla i paliw stałych, standardów emisyjnych dla kotłów, a także skutecznej egzekucji tych przepisów. Wskazywano na podstawowy problem, jakim jest niska emisja, a także na potrzebę koordynacji programów wsparcia, tak by pieniądze na ten cel nie konkurowały miedzy sobą. Za niezbędną uznano rozbudowę państwowej sieci monitoringu powietrza, a także przeprowadzenie krajowej kampanii informacyjnej zarówno na temat szkodliwości smogu, jak i skutecznych działań służących rozwiązaniu tego problemu takich jak termomodernizacja czy wymiana kotłów.

Otwierając dyskusję, marszałek Stanisław Karczewski po raz kolejny zwrócił uwagę, że wobec ciągle aktualnego pytania: jak żyć w fatalnym i niezdrowym powietrzu, istnieje pilna potrzeba rozwiązania problemu jego jakości. Przypomniał, że problem został dostrzeżony m.in. dzięki aktywności obywatelskiej i działalności ekologicznych organizacji pozarządowych. Zaapelował do ich przedstawicieli biorących udział w konferencji o pilnowanie rządu i samorządu w ich działaniach na rzecz czystego powietrza w naszym kraju. Zdaniem marszałka Stanisława Karczewskiego nie da się rozwiązać tego problemu bez współpracy rządu i samorządu, a także bez działań edukacyjnych, wyrabiania w dzieciach właściwych nawyków, które zaprocentują w dorosłym życiu.

Podczas konferencji wiceminister Piotr Woźny, który Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii odpowiada za walkę ze smogiem w Polsce, omawiając realizację Rządowego Programu Czyste Powietrze, zapowiedział, że w najbliższym czasie Rada Ministrów przyjmie projekt ustawy dotyczącej norm jakości dla węgla. Nowe przepisy mają wyeliminować z obrotu detalicznego muły i flotokoncentraty. Sprzedawany surowiec będzie musiał mieć odpowiednie świadectwa dotyczące jego kaloryczności czy zasiarczenia, a składy węgla będą kontrolowane przez Inspekcję Handlową. Wiceminister zapowiedział także zakończenie do końca marca 2018 r. prac nad projektem ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, która ma umożliwić skonsumowanie 180 mln zł na ten cel zagwarantowanych w budżecie. W projekcie tworzonym przy aktywnym udziale ośrodków pomocy społecznej powinna się w nim znaleźć m.in. próba zdefiniowania ubóstwa energetycznego. Zdaniem wiceministra przedsiębiorczości wszystkie działania dotyczące poprawy jakości powietrza powinny być sprowadzone do wspólnego mianownika i koordynowane przez rząd, niezależnie od tego, czy dotyczą poziomu centralnego, województw czy gmin. „Musimy krok po kroku uczyć się tego, co zrobić, co poprawić, w jaki sposób zoptymalizować system kontroli paliw oraz program osłonowy dla najuboższych po wprowadzeniu programu termomodernizacji” – mówił.

Wiceminister Piotr Woźny poinformował także, że trwają rozmowy z resortem finansów na temat wprowadzenia termomodernizacyjnej ulgi podatkowej oraz systemu kredytów na ocieplenie własnych domów. Z szacunkowych danych wynika, że z 5,5 mln budynków jednorodzinnych w Polsce aż połowa nie jest ocieplona. Są to głównie budynki wybudowane przed 1989 r. Dlatego rząd stawia na termomodernizację, która powinna przyczynić do zmniejszenia zjawiska tzw. niskiej emisji. W wypadku osób najuboższych taką termomodernizację w całości powinno sfinansować państwo, w tym samorządy; do zamożniejszych adresowana byłaby podatkowa ulga termomodernizacyjna, wzorowana na uldze remontowo-budowlanej z lat 1996–2002, a także instrumenty finansowe w postaci kredytów i pożyczek, które pozwoliłyby na przeprowadzenie termomodernizacji.

W opinii ministra inwestycji i rozwoju Jerzego Kwiecińskiego realizacja rządowego programu dotyczącego termomodernizacji milionów budynków w całym kraju, wymiany kotłów i modernizacji sieci ciepłowniczej, szacowna na ponad 200 mld zł, stanowi nie tylko problem dla finansów państwowych, należy ją także uznać za ogromną szansę dla polskiej gospodarki. Za bardzo ważną zmianę minister uznał termodernizację domów jednorodzinnych, do tej pory adresowaną głównie do większych podmiotów. Minister podkreślił, że działania realizowane obecnie przez rząd są bardzo silnie nakierowane na osoby uboższe. Rządzący zdają sobie sprawę, że właśnie zła kondycja finansowa jest jednym z powodów wykluczenia energetycznego i wykorzystywania do ogrzewania materiałów zagrażających ludzkiemu zdrowiu. To niska emisja stanowi jeden z głównych powodów fatalnej jakości powietrza w naszym kraju.

Pod koniec lutego 2018 r. premier Mateusz Morawiecki poinformował o starcie pilotażowego programu termomodernizacji domów, który ma być realizowany w najbardziej dotkniętych smogiem gminach w Polsce. Są to 22 aglomeracje z 33, które znalazły się na liście 50 miast najbardziej dotkniętych smogiem przygotowanej przez Światową Organizację Zdrowia. Aż 7 miast z Polski znajduje się w pierwszej dziesiątce. Są to m.in. Żywiec, Pszczyna czy Rybnik. Termomodernizacja miałaby objąć ok. 15–16 tys. domów i kosztować ok. 750 mln zł.

O negatywnym wpływie zanieczyszczonego powietrza na zdrowie mówiłminister zdrowia Łukasz Szumowski. „Palenie zabija – nie tylko papierosów – ale również śmieci w kotłach” – stwierdził. Istnieje korelacja między stopniem zanieczyszczenia powietrza a śmiertelnością, znacznie więcej jest chorób sercowo-naczyniowych i płucnych, spada dzietność, a przecież nie mamy możliwości, by nie oddychać.

Uczestnicy konferencji zapoznali się z działaniami Ministerstwa Środowiska podejmowanymi w kontekście ogłoszonego 22 lutego 2018 r. wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przeciwko Polsce w sprawie jakości powietrza, które omówił podsekretarz stanu w tym resorcie Sławomir Mazurek. Zapowiedział m.in. wprowadzenie zmian w tzw. ustawie śmieciowej. Zwrócił uwagę, że zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach wiejskich odpady komunalne są zabierane od mieszkańców raz w miesiącu. Powoduje to, jak wskazał, że część śmieci jest spalana, co w konsekwencji przyczynia się do powstawania szkodliwego smogu.

Działania Ministerstwa Edukacji Narodowej na rzecz upowszechniania wiedzy na temat poprawy jakości powietrza w naszym kraju przedstawiła wiceminister Marzenna Drab. Obie części Krajowego Pakietu Czyste Powietrze omówili prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kazimierz Kujda i prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu Ireneusz Stachowiak. Nową taryfę nocną na energię elektryczną jako element systemu walki z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce przedstawił podsekretarz stanu w Ministerstwie Energii Tadeusz Skobel. Próby odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób poprawić jakość powietrza w Polsce podjął się Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego.

Źródło: Senat RP