16 kwietnia 2020 r. zakończyło się 9. posiedzenie Senatu. Izba rozpatrzyła na nim 2 ustawy, do jednej wprowadziła poprawki. Podjęto też 2 uchwały okolicznościowe.

Senat przyjął bez poprawek ustawę o szczególnych rozwiązaniach wspierających realizację programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19 w 2020 r. (projekt rządowy), wprowadzającą szczególne rozwiązania, które dadzą podstawę prawną instytucjom uczestniczącym w systemie wdrażania środków europejskich do elastycznego podejścia we wdrażaniu i realizacji projektów objętych dofinansowaniem w ramach programów operacyjnych w związku z wystąpieniem COVID-19. W ustawie zawarto szereg odstępstw od zasad i standardów, zawartych w ustawie z 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020, a także w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, takich jak rezygnacja z przeprowadzania konkursów, wyłączenia stosowania przepisów o zamówieniach publicznych itp.

Izba wprowadziła 95 poprawek do ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (projekty poselski i rządowy). Stanowi ona kontynuację realizacji przyjętej tzw. tarczy antykryzysowej, wprowadza kolejne rozwiązania zapewniające przeciwdziałanie negatywnym skutkom społeczno-gospodarczym pandemii, a także regulacje wspierające poszczególne grupy społeczne. Poprawki senackie mają zróżnicowany charakter zarówno merytoryczny, jak i legislacyjny, redakcyjny i doprecyzowujący. Zaproponowane zmiany, rozszerzając zakres uregulowań ustawy, uzupełniają rozwiązania przyjęte przez Sejm zgodnie z celem ustawy, którym jest wsparcie przedsiębiorców, a także innych podmiotów, objętych negatywnymi skutkami epidemii wirusa SARS-Cov-2.

Izba zdecydowała o zwolnieniu z obowiązku płacenia zaliczek na podatek dochodowy zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych, poszkodowanych ekonomicznie w związku ze skutkami epidemii. Umożliwiła też wszystkim podatnikom (tzw. małym podatnikom), którzy na 2020 r. wybrali uproszczoną formę wpłacania zaliczek, rezygnację w trakcie roku podatkowego z tej formy wpłacania zaliczek za marzec – grudzień 2020 r., jeżeli ponoszą oni negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu epidemii koronawirusa. Senat opowiedział się za objęciem wsparciem z tarczy antykryzysowej firm założonych między 1 lutego a 1 kwietnia 2020 r. Zwolnił ponadto ze składki ZUS wszystkie firmy jednoosobowe bez względu na wysokość przychodu. Senackie poprawki obejmują również m.in. zawieszenie spłat rat kredytów umowy leasingu, niepobieranie zaliczek na podatki oraz przedłużenie przez samorządy terminu spłaty rat podatku od środków transportu.

Senat odniósł się także do zakresu podmiotowego osób uprawnionych do skorzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego, a także okresu, za jaki będzie on wypłacany. W wypadku zamknięcia z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego obejmie opiekunów dzieci do 12. roku życia przez cały okres zamknięcia tych placówek. Czas otrzymywania dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie będzie też pomniejszał puli (60 lub 30 dni) zasiłku opiekuńczego przyznawanego na zasadach ogólnych. Dla opiekunów dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością, znacznym stopniem niepełnosprawności albo orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego Izba zaproponowała zasady preferencyjne. Senatorowie opowiedzieli się też za zasiłkiem chorobowym od pierwszego dnia kwarantanny w wysokości 100%.
Senat wprowadził ponadto możliwość wykonania odpłatnego badania na obecność COVID-19 w akredytowanych laboratoriach. Za konieczną uznano szczególną ochronę osób wykonujących zawód medyczny, stykających się z osobami podejrzanymi o zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Zaproponowano, by podlegały one cotygodniowym obowiązkowym badaniom na obecność tego wirusa w okresie od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii do 60 dni od dnia jego odwołania. Badania te mają być finansowane z budżetu państwa. Analogiczna poprawka Senatu dotyczy pracowników domów pomocy społecznej zarówno publicznych, jak i placówek niepublicznych oraz prowadzonych w ramach działalności gospodarczej.

Izba zdecydowała też o utworzeniu Funduszu Przeciwdziałania Skutkom Rozprzestrzeniania się Wirusa SARS-CoV-2, będącego w dyspozycji ministra zdrowia, którego przychody, w wysokości 20 mld zł, stanowiłyby środki pochodzące z Unii Europejskiej, przekazane w ramach programu Coronavirus Response Investment Initiative. Środki z funduszu byłyby przeznaczone na wsparcie systemu opieki zdrowotnej. Senatorowie opowiedzieli się za podwyższeniem o minimum 15% ryczałtu dla szpitali, a także za specjalnym dodatkiem dla pracowników służby zdrowia, będącym gratyfikacją za pracę w godzinach nadliczbowych.

Senat zaproponował przesunięcie o rok terminu ewaluacji jakości działalności naukowej. W opinii Izby konieczność tej zmiany podyktowana jest znacznym utrudnieniem w funkcjonowaniu podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego i stanem epidemii, a zakłócenia w ich funkcjonowaniu mogą się przełożyć na przygotowanie się do kluczowej oceny prowadzonej przez nie działalności naukowej. Kolejna poprawka przewiduje możliwość przedłużenia kadencji organów uczelni, w przypadku upływu ich kadencji albo po dniu, w którym zostanie odwołany stan zagrożenia epidemicznego albo stan epidemii ogłoszony z powody COVID-19.

Senat skreślił przepisy: umożliwiające prezesowi Rady Ministrów określenie dnia wolnego od pracy w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii; wprowadzające ułatwienia w prowadzeniu robót budowlanych związanych z budową lub przebudową przenośnych wolno stojących masztów antenowych w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo stanu klęski żywiołowej; umożliwiające Poczcie Polskiej otrzymywanie danych z rejestru PESEL lub innego spisu, jeżeli są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów prezydenta RP; uprawniające Radę Ministrów do wydania rozporządzenia przewidującego redukcję zatrudnienia i pogorszenie warunków zatrudnienia pracowników Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, ministerstw, urzędów obsługujących organy administracji rządowej w województwach, a także zatrudnionych w innych jednostkach podległych lub nadzorowanych przez prezesa Rady Ministrów, ministra lub wojewodę.

Ustawa przyjęta przez Sejm przewiduje m.in. zwiększenie dostępności pożyczek dla mikroprzedsiębiorców. Będą mogły je dostać podmioty, które nie zatrudniają pracowników. Aby skorzystać z umorzenia pożyczki, mikrofirma będzie musiała prowadzić działalność przez 3 miesiące od dnia udzielenia pożyczki. Ustawa wprowadza też 3-miesięczne zwolnienia ze składek dla firm zatrudniających do 49 pracowników, te zatrudniające od 10 do 49 osób będą zwolnione z opłacania składek w wysokości 50% łącznej kwoty nieopłaconych należności. Przewidziano też ponowną wypłatę świadczenia postojowego dla przedsiębiorców i osób wykonujących umowy cywilnoprawne. Rolnikom i pracującym z nimi domownikom, w razie objęcia obowiązkową kwarantanną, nadzorem epidemiologicznym lub hospitalizacją w związku z COVID-19, ma przysługiwać zasiłek w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ustawa wprowadza też nielimitowany dostęp do „publicznych” stron internetowych (m.in. strony w domenie gov.pl, usługi umożliwiające zdalną diagnostykę medyczną, usługi e-learningu umożliwiające zdalną pracę nauczycieli i uczniów) i bezpłatne korzystanie ze stron jednostek sektora finansów publicznych. W ramach pomocy dla służby zdrowia założono m.in. wsparcie wyposażenia placówek ochrony zdrowia w szybkie łącza internetowe i sprzęt umożliwiający prowadzenia zdalnej diagnostyki medycznej oraz równoległe wyposażenie osób ze szczególnych grup społecznych (osoby starsze, niepełnosprawne) w urządzenia i usługi umożliwiające wykonywanie codziennych aktywności w sposób zdalny. Ustawa wprowadza też rozwiązania umożliwiające przedsiębiorcom z sektora rolno-spożywczego elastyczną organizację czasu pracy. Zawiera również regulacje dotyczące funkcjonowania Poczty Polskiej – przesyłkę listową rejestrowaną będzie można doręczyć do skrzynki pocztowej bez konieczności składania wniosku na poczcie. Ustawa przewiduje także wydłużenie terminów na wypełnienie przez obywateli obowiązków, m.in. dotyczących posiadaczy pojazdów, przedłużenie ważności legitymacji studenckich, doktoranckich i służbowych nauczycieli akademickich, a także zawieszenie spłaty kredytu studenckiego do pół roku. Wyłącza ponadto ze stosowania w okresie epidemii podawania do wiadomości wyborców informacji w formie obwieszczenia; wydawania zaświadczeń o prawie do głosowania; głosowania przez pełnomocnika; ustalania przez Państwową Komisję Wyborczą wzoru karty do głosowania i zarządzania przez nią druku tych kart. Zgodnie z ustawą w wypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii w drodze rozporządzenia premier może ustanowić dzień wolny od pracy.

Podczas 9. posiedzenia Senat podjął 2 uchwały okolicznościowe. W uchwale upamiętniającej ofiary Zbrodni Katyńskiej w 80. rocznicę jej popełnienia (projekt grupy senatorów) Izba składa hołd wszystkim zamordowanym przez sowiecki reżim polskim jeńcom wojennym, przebywającym w obozach w Starobielsku, Ostaszkowie i Kozielsku. Jak podkreślono, zbrodnie w Katyniu, Miednoje i Charkowie miały na celu eksterminację polskiej inteligencji. Przypomniano też, że przez wiele lat pamięć o tej zbrodni była fałszowana, a prawda musiała czekać pół wieku na oficjalne ujawnienie. Jak zaznaczono, oddając hołd zamordowanym rodakom, nie wolno zapomnieć o pozostałych ofiarach stalinowskiego systemu totalitarnego wszystkich narodowości ani o tym, że zbrodnia ta nigdy nie została osądzona. Wyrażono też przekonanie, że pamięć o noszącej znamiona ludobójstwa Zbrodni Katyńskiej powinna być częścią pamięci całej wspólnoty międzynarodowej.

W uchwale wzywającej Rząd RP do natychmiastowego ogłoszenia ostatecznej decyzji w sprawie egzaminów ósmoklasisty i egzaminów maturalnych w roku szkolnym 2019/2020 (inicjatywa grupy senatorów) Izba wzywa rząd do niezwłocznego podjęcia i natychmiastowego ogłoszenia decyzji o odstąpieniu od egzaminów lub o przeprowadzeniu egzaminów ósmoklasisty i egzaminów maturalnych wraz z podaniem ich terminów, sposobu przeprowadzania, a także zasad rekrutacji do szkół ponadpodstawowych i wyższych.

Źródło: Senat RP
Foto: M. Józefaciuk/ Kancelaria Senatu