17–19 lutego 2021 r. odbyło się 21. posiedzenie Senatu. Izba rozpatrzyła na nim 6 ustaw, 1 odrzuciła, do 3 wprowadziła poprawki.

Zdecydowała o skierowaniu do Sejmu 10 projektów ustaw. Podjęła też 4 uchwały okolicznościowe. Nie wyraziła zgody na powołanie Piotra Wawrzyka na rzecznika praw obywatelskich. Senatorowie dokonali również zmian w składzie swoich komisji.

Ustawa o służbie zagranicznej – odrzucona

Na wniosek Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Izba (54 głosy za, 44 – przeciw) odrzuciła ustawę, uchwaloną przez Sejm na 25. posiedzeniu, 21 stycznia 2021 r., z inicjatywy rządu. Jak napisano w uzasadnieniu stanowiska Senatu, „ustawa, która w założeniu miała zwiększać efektywność służby zagranicznej, nie zrealizuje zamierzonego celu, a wręcz może się przyczynić do pogłębienia problemów związanych z dotychczasowym jej funkcjonowaniem”. Jak podkreślono, „podstawową z okoliczności towarzyszących uchwaleniu ustawy, nieakceptowanych przez Senat, jest niepoddanie projektu ustawy konsultacjom publicznym”. W przekonaniu senatorów zaniechanie przeprowadzenia konsultacji może powodować, że proces tworzenia prawa prowadzony jest w izolacji od jego przyszłych adresatów, co kłóci się z ideą społeczeństwa obywatelskiego, współodpowiedzialnego za państwo. W uzasadnieniu wskazano szereg rozwiązań wprowadzonych w ustawie, które wzbudziły zasadniczy sprzeciw Izby. Chodzi m.in. o przepisy dyskryminujące ze względu na wiek i płeć, dopuszczające nierówne traktowanie pracowników czy wprowadzające definicję tajemnicy dyplomatycznej. W opinii senatorów zawarta w ustawie definicja narusza bardzo ważne obywatelskie prawo dostępu do informacji publicznej. Za szczególnie niekorzystne Senat uznał określenie wymagań stawianych kandydatom na stanowiska ambasadora poniżej poziomu oczekiwanego od pracowników – członków korpusu służby cywilnej. W ten sposób – według Izby – godność związaną ze stanowiskiem ambasadora zdewaluowano do poziomu szeregowego funkcjonariusza politycznego, obniżono też prestiż związany z pełnieniem tej funkcji.

Ustawa o służbie zagranicznej wprowadza nową strukturę tej służby, określa jej organizację i funkcjonowanie, a także prawa i obowiązki osób ją tworzących. Zgodnie z ustawą w skład służby zagranicznej wejdą członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego ds. zagranicznych, w tym dyplomaci zawodowi i pracownicy krajowi, pełnomocni przedstawiciele RP w innym państwie lub przy organizacji międzynarodowej oraz pracownicy zagraniczni, zatrudnieni na podstawie powołania w celu wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej jako członkowie personelu dyplomatycznokonsularnego. Ustawa przewiduje, że służbą zagraniczną będzie kierować minister właściwy ds. zagranicznych. Zakłada ponadto utworzenie, odrębnego od stanowiska dyrektora generalnego w MSZ, stanowiska szefa służby zagranicznej, który będzie zarządzał zasobami ludzkimi w służbie zagranicznej. Szef służby zagranicznej ma czuwać nad przestrzeganiem zasad służby zagranicznej, nadawać stopnie dyplomatyczne, z których najwyższym będzie minister pełnomocny, a nie − jak obecnie − ambasador. Ma też kierować Akademią Dyplomatyczną, przygotowywać projekty aktów normatywnych dotyczących służby zagranicznej oraz monitorować i nadzorować wykorzystanie środków finansowych na wynagrodzenie członków służby zagranicznej.

Ustawa zmienia zasady naboru kandydatów do służby zagranicznej. Zakłada udostępnienie Instytutowi Pamięci Narodowej archiwów MSZ, obejmujących okres do 1990 r. Zgodnie z ustawą dyplomata będzie mógł być oddelegowany do Kancelarii Prezydenta, a prezydent będzie mógł powoływać ambasadorów specjalnych. Ustawa wprowadza też granicę wieku (65 lat), której osiągnięcie spowoduje wygaśnięcie stosunku pracy w służbie zagranicznej członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędzie obsługującym ministra właściwego ds. zagranicznych. Wszystkich dyplomatów zawodowych obejmie zakaz pełnienia funkcji w zawiązkach zawodowych.

Ustawa wprowadza też definicję tajemnicy dyplomatycznej, mającej obejmować informacje, dane i wiedzę, niestanowiące informacji niejawnych w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych, z którymi zapoznał się członek służby zagranicznej podczas pełnienia swoich obowiązków i które ze względu na dobro służby zagranicznej mogły być udostępnione wyłącznie osobom do tego uprawnionym, a ich ujawnienie mogłoby szkodzić polityce zagranicznej RP i naruszać jej wizerunek międzynarodowy.

Stanowisko Senatu rozpatrzy teraz Sejm.

Poprawki Senatu do ustawy o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów

Ustawa, którą Sejm uchwalił podczas 25. posiedzenia, 21 stycznia 2021 r., z przedłożenia rządu, określa warunki nabywania prawa do kolejnego dodatkowego świadczenia w 2021 r., ustala też zasady jego wypłaty. Otrzymają je wszystkie osoby pobierające emerytury i renty w systemie powszechnym, ubezpieczeniu społecznym rolników, służb mundurowych, a także emerytury pomostowe, świadczenia i zasiłki przedemerytalne, renty socjalne, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, rodzicielskie świadczenia uzupełniające oraz renty inwalidów wojennych i wojskowych. Zgodnie z ustawą tzw. czternastą emeryturę, w wysokości minimalnej emerytury (1250 zł brutto), otrzymają seniorzy pobierający świadczenie w wysokości nieprzekraczającej 2900 zł brutto. W wypadku emerytów i rencistów pobierających świadczenie w wysokości powyżej 2900 zł stosowana będzie zasada „złotówka za złotówkę”, a więc tzw. czternasta emerytura będzie pomniejszona o kwotę przekroczenia ponad 2900 zł.

Dodatkowe świadczenie zostanie wypłacone z urzędu wraz z listopadową emeryturą czy rentą. Nie będzie ono przysługiwać osobom, którym prawo do świadczeń zostało zawieszone na 31 października 2021 r. W razie zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia osobie uprawnionej będzie przysługiwać jedno dodatkowe świadczenie roczne. Jedno świadczenie dodatkowe będzie przysługiwać również w wypadku renty rodzinnej, do której uprawniona jest więcej niż jedna osoba. Wysokość tzw. czternastej emerytury, podobnie jak „trzynastki”, nie wpłynie negatywnie na uprawnienia osób ubiegających się o dodatek mieszkaniowy, świadczenia z pomocy społecznej, zasiłek rodzinny czy dodatek rodzinny, świadczenie dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji lub ulgę rehabilitacyjną, gdyż nie będzie wliczane do dochodu. Kwota tego świadczenia nie będzie też wliczana do przychodu rencisty socjalnego i świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Świadczenie nie będzie podlegać potrąceniom i egzekucji.

W wyniku głosowania Senat uchwalił 3 poprawki do ustawy, zaproponowane przez Komisję Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej. Pierwsza z nich znosi próg dochodowy uprawniający do dodatkowego świadczenia rocznego i zapewnia jego wypłatę wszystkim uprawnionym w jednakowej wysokości, czyli 1250 zł brutto. Pozostałe 2 poprawki przesądzają, że świadczenie będzie finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie z Funduszu Solidarnościowego, powołanego w celu służenia społecznym, zawodowym, zdrowotnym i finansowym potrzebom osób niepełnosprawnych. Za przyjęciem ustawy z tymi zmianami głosowało 97 senatorów, 1 był przeciw, a 1 wstrzymał się od głosu.

Do senackich poprawek ustosunkuje się teraz Sejm.

Poprawka Senatu do ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

Ustawa, którą Sejm uchwalił na 25. posiedzeniu, 21 stycznia 2021 r., na podstawie projektu rządowego, przewiduje, że od 1 marca 2021 r. emerytury i renty wzrosną o 3,84%, ale nie mniej niż o 50 zł brutto. Podobnie jak w latach ubiegłych, w 2021 r. zostaną podwyższone najniższe świadczenia: najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta rodzinna (do 1250 zł) oraz najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy (do 937,50 zł). Waloryzacji ma podlegać również podstawa wymiaru świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W wypadku świadczeń niepodlegających ustawowemu podwyższeniu do kwoty świadczeń najniższych, niższych od najniższej emerytury, waloryzacja będzie polegała na podwyższeniu kwoty świadczenia wskaźnikiem waloryzacji. Powyższe zasady waloryzacji będą stosowane do emerytur i rent z ubezpieczenia społecznego rolników, służb mundurowych, emerytur pomostowych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, a także rodzicielskich świadczeń uzupełniających.

Podwyższona zostanie też wysokość podstawy wymiaru renty inwalidzkiej przysługującej na podstawie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, świadczenie przedemerytalne, kwota uprawniająca do przyznania świadczenia wyrównawczego przysługującego na podstawie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych.

Podwyższono ponadto o 50 zł, do 1750 zł, miesięczny próg wysokości otrzymywanych świadczeń, uprawniający do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Waloryzacja obejmie również dodatki do emerytur i rent, m.in. dodatek za tajne nauczanie, kombatancki, pielęgnacyjny, świadczenie dla przymusowo zatrudnionych w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych. W nowelizacji znalazł się także przepis o możliwości podwyższenia świadczeń emerytalnorentowych rzeczywistym wskaźnikiem waloryzacji, gdyby okazało się, że jest on wyższy od wskaźnika 104,16%. W takim wypadku waloryzacji świadczeń w 2021 r. dokona się rzeczywistym wskaźnikiem waloryzacji, określonym w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej proponowała przyjęcie nowelizacji bez poprawek. To stanowisko nie uzyskało jednak akceptacji Izby. Senatorowie poparli natomiast poprawkę zgłoszoną przez mniejszość komisji, dotyczącą kwotowej części waloryzacji świadczeń, ustalającej ją na wyższym poziomie niż przyjął to Sejm. Oznacza to, że w 2021 r. waloryzacja powinna polegać na podwyższeniu kwoty świadczenia, nie mniej jednak niż o 70 zł, przy czym renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy i renta inwalidzka III grupy po waloryzacji powinny wzrosnąć nie mniej niż 52,50 zł, dla pobierających emeryturę częściową kwota z tytułu waloryzacji nie będzie mogła być niższa niż 35 zł. W związku z tym najniższe emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinne i renty socjalne miałyby być podniesione do 1270 zł, a renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – do 952,50 zł. Całość ustawy z tą zmianą poparło 99 senatorów, a 1 był przeciw.

Senacką poprawkę rozpatrzy teraz Sejm.

Ustawa o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw – przyjęta bez poprawek

Na wniosek Komisji Budżetu i Finansów Publicznych Izba jednomyślnie, głosami 99 senatorów, przyjęła nowelizację bez poprawek.

Ustawa, uchwalona przez Sejm na 25. posiedzeniu, 21 stycznia 2021 r., na podstawie projektu rządowego, dostosowuje polskie prawo do nowych regulacji unijnych, będących wynikiem przeglądu przepisów dotyczących Europejskich Urzędów Nadzoru (ESAs). Wdraża m.in. 3 unijne dyrektywy w sprawie: podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, rynków instrumentów finansowych oraz zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Uzupełnia też wdrożenie dyrektywy w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego.

Nowelizacja przewiduje zmiany w zakresie działalności dostawców usług udostępniania informacji, funkcjonowania spółek publicznych i ochrony akcjonariuszy mniejszościowych, a także wzmocnienia nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową i reasekuracyjną. Wprowadza m.in. mechanizmy wzajemnego przekazywania informacji między organami nadzorczymi poszczególnych państw członkowskich a Europejskim Urzędem Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA).

Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta.

Poprawka Senatu do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym

Nowelizacja, uchwalona na 25. posiedzeniu Sejmu, 21 stycznia 2021 r., na podstawie projektów poselskich i rządowego, ma zwiększyć bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. Wprowadza zasadę pierwszeństwa pieszych przy wchodzeniu na pasy. Zgodnie z nowymi przepisami pieszy znajdujący się już na przejściu będzie miał pierwszeństwo przed każdym pojazdem, a pieszy dopiero na nie wchodzący – pierwszeństwo przed każdym pojazdem z wyjątkiem tramwaju. Ustawa przewiduje, że piesi przechodzący przez jezdnię lub torowisko nie będą mogli korzystać z telefonów komórkowych i innych tego typu urządzeń.

Wprowadza ponadto na autostradach i drogach ekspresowych zakaz jazdy bez zachowania odpowiedniej odległości od pojazdu poprzedzającego, czyli tzw. jazdy na zderzak. Odstęp między nimi ma być nie mniejszy niż połowa prędkości, z jaką porusza się dany samochód. Kierowca jadący z prędkością 100 km/h powinien zachować 50 m odległości od pojazdu przed nim. Wyjątkiem ma być manewr wyprzedzania. Nowelizacja ujednolica także dopuszczalną prędkość w obszarze zabudowanym, obniżając ją do 50 km/h bez względu na porę doby.

Na wniosek Komisji Infrastruktury Senat wniósł 1 poprawkę do noweli, przesądzającą jednoznacznie, że zakaz korzystania z telefonu lub innego urządzenia elektronicznego w sposób, który prowadzi do ograniczenia możliwości obserwacji sytuacji na jezdni, obowiązuje pieszego zarówno podczas wchodzenia na przejście dla pieszych, jak i w czasie przechodzenia przez nie. Za przyjęciem ustawy z tą zmianą głosowało 95 senatorów, 2 było przeciw, a 2 wstrzymało się od głosu.

Do senackiej poprawki ustosunkuje się teraz Sejm.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie osób i mienia oraz ustawy o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych – przyjęta bez poprawek

Nowelizacja, uchwalona przez Sejm na 25. posiedzeniu, 21 stycznia 2021 r., na podstawie projektu rządowego, reguluje szczegółowe rozwiązania w zakresie sprawowania nadzoru nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi (SUFO), działającymi na obszarach, obiektach i urządzeniach jednostek organizacyjnych podległych i podporządkowanych ministrowi obrony narodowej lub nadzorowanych przez niego.

Przewiduje, że nadzór nad tymi formacjami – w zakresie organizacji, zasad działania, uzbrojenia i wyposażenia, współpracy z innymi formacjami i służbami, zgodności aktualnego stanu ochrony jednostki z planami – będzie sprawować minister obrony narodowej za pośrednictwem komendanta głównego Żandarmerii Wojskowej. Kontrolujący będą mieli prawo wstępu na obszary i do obiektów objętych ochroną, żądania wyjaśnień, dostępu do dokumentacji ochronnej, wstępu do siedziby przedsiębiorcy prowadzącego działalność ochronną oraz wydawania pisemnych zaleceń zmierzających do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości i dostosowania działalności firmy ochroniarskiej do przepisów prawa. Przebieg czynności nadzoru będzie można rejestrować.

Komisja Obrony Narodowej proponowała przyjęcie nowelizacji bez poprawek, co poparło 52 senatorów, a 48 z nich wstrzymało się od głosu.

Ustawa zostanie teraz skierowana do podpisu prezydenta.

Projekt ustawy o wyrównywaniu szkód majątkowych wynikających z ograniczeń, nakazów lub zakazów dotyczących działalności gospodarczej wprowadzonych w związku z ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii wywołanych zakażeniami wirusem SARS-CoV-2

Izba zdecydowała o skierowaniu do Sejmu projektu ustawy, przygotowanego z inicjatywy grupy senatorów, i upoważniła senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego do reprezentowania Senatu w pracach nad nim. Głosowało za tym 53 senatorów, 46 było przeciw, a 1 wstrzymał się od głosu.

Projekt ustawy określa podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych, powstałych w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka oraz obywatela w czasie epidemii COVID-19. Zakłada, że każdy przedsiębiorca, który poniósł szkodę majątkową w następstwie wprowadzonych nakazów lub zakazów dotyczących działalności gospodarczej w związku z epidemią, mógłby wystąpić o odszkodowanie od Skarbu Państwa. Przysługiwałoby ono w wysokości 70% poniesionej szkody pomniejszonej o równowartość bezzwrotnej pomocy udzielonej na podstawie przepisów przyjętych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Odszkodowanie byłoby przyznawane na pisemny wniosek przedsiębiorcy, złożony do wojewody właściwego ze względu na miejsce powstania straty majątkowej. Objęłoby wyrównanie straty, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała. Przedsiębiorca będzie mógł się odwołać od odmowy przyznania odszkodowania w ciągu 30 dni od dnia doręczenia decyzji w tej sprawie i wnieść powództwo do sądu powszechnego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o pracowniczych planach kapitałowych oraz ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych

Senat, 51 głosami, przy 48 – przeciw, postanowił skierować do Sejmu projekt nowelizacji, przygotowany z inicjatywy komisji: Gospodarki Narodowej i Innowacyjności oraz Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej, i upoważnić senatora Adama Szejnfelda do reprezentowania Izby w pracach nad nim.

Projektowana nowelizacja wprowadza rozwiązania, mające zminimalizować wpływ pandemii na gospodarkę, przedsiębiorców i ich pracowników dzięki zwiększeniu płynności finansowej przedsiębiorców i bezpieczeństwa finansowego pracowników firm. W projekcie przyjęto ponadto, że z programów pomocowych w celu przeciwdziałania skutkom COVID-19 będą mogli skorzystać także mikroprzedsiębiorcy, którzy nie zatrudniają pracowników w ramach stosunku pracy.

Dla utrzymywania płynności finansowej przedsiębiorców projekt przewiduje skrócenie z 60 do 14 dni terminu zwrotu nadpłaconego podatku VAT. Skrócony termin rozpatrywania wniosków o zwrot obowiązywałby w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii i do 90. dnia po ich odwołaniu. Projekt rozszerza ponadto krąg podmiotów uprawnionych do świadczenia postojowego w związku z COVID-19 o wspólników spółek: jawnej, partnerskiej, komandytowej i 1-osobowej z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zgodnie z projektem pracownikowi za okres choroby COVID-19 lub niemożności wykonywania pracy wskutek obowiązkowej kwarantanny albo izolacji z powodu COVID-19 od pierwszego dnia przysługiwałby zasiłek chorobowy. Od pierwszego dnia byłby wypłacany przez ZUS, a nie przez pracodawcę w wysokości 100% podstawy jego wymiaru. Jak napisano w uzasadnieniu, wzrost wymiaru zasiłku z 80% do 100% wynagrodzenia ma zniechęcić pracowników do ukrywania przez nich objawów zakażenia w celu uniknięcia hospitalizacji albo przymusowej kwarantanny wyłącznie ze względów ekonomicznych.

Projekt przesuwa też terminy wdrażania pracowniczych planów kapitałowych (PPK), aby zmniejszyć koszty działalności pracodawców w czasie pandemii, a także pozytywnie oddziaływać na poziom partycypacji pracowników w PPK. Podmioty z tzw. sektora finansów publicznych zawarłyby umowy o prowadzenie PPK najpóźniej do 11 kwietnia 2022 r. Z kolei pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 osób, a także co najmniej 20 lub 50 osób mogliby zawrzeć umowy o zarządzanie PPK do 31 grudnia 2021 r., a umowy o ich prowadzenie – do 10 stycznia 2022 r. Projektowana ustawa uchyla też przepis, wprowadzający kary za niedopełnienie obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie PPK do 27 października 2020 r. lub umowy o ich prowadzenie do 10 listopada 2020 r.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo przedsiębiorców

Senat, głosami 52 senatorów, przy 48 – przeciw, zdecydował o skierowaniu do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo przedsiębiorców i upoważnił senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego do reprezentowania Izby w pracach nad tym projektem.

Projekt, przygotowany z inicjatywy grupy senatorów, przewiduje, że samozatrudnieni, którzy prowadzą działalność gospodarczą nieprzerwanie przez okres przekraczający 6 miesięcy, będą mogli skorzystać w danym roku kalendarzowym, w jednym wybranym przez siebie miesiącu, z 50-procentowej obniżki składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu korzystania z prawa do wypoczynku. Ulgi przysługiwałyby przedsiębiorcom, których przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej z 6 miesięcy poprzedzających miesiąc zgłoszenia zamiaru skorzystania z nich nie przekroczył 60 tys. zł. Warunkiem skorzystania z ulgi będzie zgłoszenie zamiaru opłacenia obniżonej do 10. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym realizowane będzie prawo do wypoczynku.

Zgodnie z proponowanymi przepisami obniżenie składek nie wpłynie na podstawę ich wymiaru, czyli na wysokość emerytury pobieranej w przyszłości. Składki do pełnej wysokości finansowałby budżet państwa za pośrednictwem ZUS.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska

Izba, 51 głosami, przy 47 – przeciw i 1 wstrzymującym się, zdecydowała o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy, przygotowanego z inicjatywy grupy senatorów. Do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem został upoważniony senator Stanisław Gawłowski.

Projekt wprowadza zmiany w sposobie powoływania i składach osobowych rad nadzorczych i zarządów wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Przewiduje, że w skład rady nadzorczej wchodziłoby 7 przedstawicieli administracji samorządowej i rządowej, stowarzyszeń gospodarczych i organizacji ekologicznych, powoływanych i odwoływanych przez sejmik województwa. Projekt zakłada ponadto przekazanie zarządom województw wyłącznej kompetencji do kształtowania składu osobowego zarządów wojewódzkich funduszy, a także nadawania wojewódzkim funduszom statutów określających ich organizację wewnętrzną. Zgodnie z proponowanymi przepisami minister właściwy ds. klimatu w ciągu 30 dni od wejścia w życie ustawy wyznaczy po raz pierwszy przewodniczących rad nadzorczych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a sejmiki województw będą miały od tego momentu 30 dni na powołanie członków tych rad.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych oraz niektórych innych ustaw

Izba postanowiła (52 głosy za, 1 – przeciw, 45 wstrzymujących się) skierować do Sejmu projekt nowelizacji, przygotowany z inicjatywy Komisji Ustawodawczej, i upoważniła senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego do reprezentowania Senatu w pracach nad nim.

Projektowana nowelizacja ma na celu przyspieszenie postępowań dotyczących przyznania kompensat. Zgodnie z proponowanymi przepisami na rozstrzygnięcie takich spraw sąd będzie miał nie więcej niż 6 miesięcy, a w wypadku apelacji – 3 miesiące.

Projekt rozszerza też zakres dochodzonej przez osobę pokrzywdzoną zaliczki, w drodze zabezpieczenia roszczenia, o utracone zarobki lub inne koszty utrzymania. Zakłada ponadto, że kompensaty wypłacane byłyby przez ministra sprawiedliwości za pośrednictwem sądów rejonowych ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Na ministra sprawiedliwości nakłada też obowiązek informowania osób pokrzywdzonych o możliwości uzyskania zabezpieczenia na poczet kompensaty w pouczeniu o uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego w postępowaniu karnym. Rozwiązanie to ma przyczynić się do podniesienia poziomu wiedzy o uprawnieniach osób pokrzywdzonych w zakresie rekompensowania przez państwo uszczerbku majątkowego.

Projekt realizuje postulaty rzecznika praw obywatelskich, który zwrócił uwagę, że instytucja kompensaty po nowelizacji ustawy nadal jest bardzo rzadko wykorzystywana przez osoby pokrzywdzone. W latach 2014–18 łączna kwota przyznanych kompensat wyniosła 365 tys. zł.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego

W wyniku głosowania Izba przyjęła projekt ustawy (51 głosów za, 47 – przeciw) i upoważniła senator Magdalenę Kochan do reprezentowania Senatu w sejmowych pracach nad nim.

Projekt ustawy, przygotowany przez Komisję Ustawodawczą, zakłada, że odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługiwałoby także w wypadku niewątpliwie niesłusznego przedstawienia zarzutów lub oskarżenia. Obecnie o odszkodowanie mogą ubiegać się osoby niesłusznie skazane, tymczasowo aresztowane lub zatrzymane. Projekt przewiduje ponadto, że we wszystkich wymienionych wypadkach roszczenia przedawniałyby się po 3 latach.

Projekt uwzględnia uwagi rzecznika praw obywatelskich, który wskazał, że zdarzające się wypadki wieloletniego utrzymywania wobec podejrzanych lub oskarżonych osób stanu oskarżenia lub w stanie po przedstawieniu zarzutów są szczególnie dotkliwe, gdy dotyczą osób prowadzących działalność gospodarczą, wykonujących zawód zaufania publicznego lub pełniących funkcje państwowe. Choć osoby te nie są formalnie karane i objęte domniemaniem niewinności, narażone są na szereg negatywnych konsekwencji prowadzonego przeciwko nim postępowania karnego.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Senat zdecydował o skierowaniu do Sejmu projektu nowelizacji, przygotowanego z inicjatywy Komisji Ustawodawczej, i upoważnił senatora Kazimierza Michała Ujazdowskiego do reprezentowania Izby w pracach nad nim. Za przyjęciem projektu opowiedziało się 98 senatorów, a 1 wstrzymał się od głosu.

Projekt noweli rozszerza krąg osób uprawnionych do ubiegania się o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za doznane krzywdy. Prawo takie uzyskałyby osoby represjonowane przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe za działalność w okresie od 17 września 1939 r. do 5 lutego 1946 r. na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, które mieszkają lub mieszkały w chwili śmierci na ziemiach na obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w granicach z 1 września 1939 r. Sądem właściwym do złożenia przez takie osoby żądania odszkodowania i zadośćuczynienia oraz rozpoznania sprawy będzie Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie.

Projektowana nowelizacja została zainspirowana stanowiskiem rzecznika praw obywatelskich, który zwrócił uwagę, że ustawowa przesłanka domicylu w odniesieniu do osób, które zmarły w wyniku represji, np. na skutek wykonania wyroku orzekającego karę śmierci lub w trakcie odbywania kary w radzieckim więzieniu po 5 lutego 1946 r., czyli ustaleniu granicy polsko-radzieckiej, może być uznana za kryterium, które w nieuzasadniony sposób różnicuje sytuację prawną podmiotów charakteryzujących się posiadaniem podobnej cechy relewantnej.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Senat jednomyślnie, 100 głosami, poparł projekt ustawy, przygotowany przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Do reprezentowania Izby w pracach nad nim w Sejmie został upoważniony senator Robert Mamątow.

Projekt przewiduje zwiększenie − o 50% za każdy miesiąc trwania pracy przymusowej − świadczenia dla osób deportowanych do pracy przymusowej przez III Rzeszę i osadzonych w obozach pracy. Realizuje postulat zawarty w petycji wniesionej do Senatu w 2017 r. (P9-39/19).

Projekt ustawy o zmianie ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym

Izba jednomyślnie, 100 głosami, zdecydowała o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy, przygotowanego z inicjatywy grupy senatorów, i upoważniła senatora Wadima Tyszkiewicza do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad projektem.

Projekt ustawy zakłada, że osoba ubiegająca się o przyznanie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego nie będzie musiała dołączać do wniosku odpisów aktów urodzenia dzieci. W razie konieczności weryfikacji danych zawartych we wniosku i oświadczeniu ZUS i KRUS będą mogły pobrać z rejestru stanu cywilnego odpisy aktów urodzenia dzieci wnioskodawcy poprzez specjalną usługę sieciową. W wypadku braku aktów urodzenia dzieci w rejestrze stanu cywilnego organ zwróci się przez ePUAP do kierownika urzędu stanu cywilnego o wydanie stosownych odpisów z rejestru stanu cywilnego.

Uchwała w 50. rocznicę strajku włókniarek w Łodzi

Senat jednomyślnie, głosami 86 senatorów, podjął uchwałę w 50. rocznicę strajku włókniarek w Łodzi, z inicjatywą której wystąpił senator Krzysztof Kwiatkowski.

Senat przypomina w uchwale, że ten wyjątkowy bezkrwawy i zakończony pełnym sukcesem protest społeczny, jeden z największych w powojennej historii Polski, miał miejsce w lutym 1971 r. w Zakładach Przemysłu Bawełnianego im. Marchlewskiego, dawnej fabryce Izraela Poznańskiego. Doszło do niego po ogłoszeniu podwyżek cen żywności w grudniu 1970 r. i obniżeniu wynagrodzeń pracowników łódzkiego przemysłu lekkiego za styczeń 1971 r. Źle zarabiająca grupa włókniarek i włókniarzy (ich wynagrodzenia były znacząco niższe od ówczesnej średniej krajowej) dodatkowo musiała pracować w wyjątkowo trudnych warunkach (wysoka wilgotność, hałas i duże zapylenie), obsługując stare maszyny w nieremontowanych od lat halach fabrycznych.

Pracownicy przemysłu lekkiego w 2 miesiące po krwawym stłumieniu protestów stoczniowców na Wybrzeżu w grudniu 1970 r. doprowadziły do zmiany decyzji władz PZPR. „Wyjątkowość tych wydarzeń polegała między innymi na tym, że strajkowały głównie kobiety – prządki i szwaczki z łódzkich zakładów przemysłowych. Wykazały się one nie tylko ogromną odwagą, zatrzymując maszyny w swoich zakładach pracy i nie ulegając presji zakończenia strajku ze strony władz oraz zgromadzonych sił wojska oraz milicji, ale też ogromną rozwagą, mądrością i odpowiedzialnością, prowadząc protesty w zakładach pracy i nie wychodząc na ulicę, gdzie mogło dojść do tragedii” – czytamy w uchwale.

Protest miał charakter spontaniczny i oddolny, nie zawiązano nawet komitetu strajkowego, który prowadziłby negocjacje z rządem. Okazał się jednak wyjątkowo szeroki. W kulminacyjnym momencie, 15 lutego, brało w nim udział ok. 55 tys. osób. Objął on przede wszystkim kluczowe zakłady przemysłu związanego z włóknem i wełną w Łodzi. Swą siłę i determinację protestujący pokazali w trakcie rozmów rządu z załogami zakładów. Komunistyczne władze PRL nie zdecydowały się na rozwiązania siłowe w stosunku do protestujących, ogłosiły całkowite wycofanie się z decyzji o podwyżce cen żywności. Łódzkie prządki i tkaczki zwyciężyły. Udało im się to, o co bez skutku walczono na Wybrzeżu.

W uchwale Senat wyraża najwyższe uznanie dla wszystkich protestujących, ich odwagi i determinacji, a także mądrości i dalekowzroczności co do sposobu i formy przeprowadzenia protestu. „Strajk z lutego 1971 r. to jeden z wyjątkowych momentów polskiej drogi do niepodległego i demokratycznego państwa polskiego” – napisali senatorowie w uchwale.

Uchwała w sprawie zesłania Aleksieja Nawalnego do łagru oraz brutalnego tłumienia demonstracji demokratycznej opozycji przez władze Federacji Rosyjskie

Głosami 98 senatorów, przy 2 wstrzymujących się, Izba podjęła uchwałę, której projekt został wniesiony przez grupę senatorów.

Senatorowie zwracają w niej uwagę, że Unia Europejska, wraz z międzynarodową społecznością demokratyczną, w tym Radą Europy, powinna wyciągnąć strategiczne wnioski z trwale agresywnej polityki obecnych władz Federacji Rosyjskiej. Wolny świat nie może dłużej dyplomatycznie milczeć wobec brutalnego łamania praw obywatelskich. Istnieją dowody, że to władze rosyjskie stały za próbą zgładzenia Aleksieja Nawalnego. Czołowy opozycjonista rosyjski po dojściu do zdrowia nie wahał się powrócić do ojczyzny. Posłuszny dyspozycjom politycznym sąd zesłał go do łagru.

Senat przypomina, że w obronie opozycjonisty wystąpiły setki tysięcy obywateli w ponad 100 rosyjskich miastach. Odpowiedzią były brutalne pacyfikacje i masowe aresztowania demonstrantów. Pokazuje to, że mimo kolejnych sankcji nałożonych na władze Federacji Rosyjskiej przez Unię łamanie praw człowieka i polityczne sterowanie wymiarem sprawiedliwości w Rosji eskalują. W odpowiedzi na wezwanie przez Radę ds. Zagranicznych UE do natychmiastowego uwolnienia wszystkich zatrzymanych władze rosyjskie wydaliły troje unijnych dyplomatów, w tym polskiego. „To jednoznaczne świadectwo złej woli oraz realizowania strategii eskalacji konfliktu – zarówno w jego wymiarze wewnętrznym, jak i międzynarodowym” – czytamy w uchwale. Senat RP oczekuje zatem, że Rada ds. Zagranicznych UE rozszerzy sankcje na władze Federacji Rosyjskiej.

Senatorowie apelują w uchwale o wykorzystanie systemu sankcyjnego, zwanego „Europejską Listą Magnickiego”, który ministrowie spraw zagranicznych w Radzie UE jednomyślnie uchwalili w grudniu 2020 r. Apelują też do demokratycznego świata o wywieranie presji na władze rosyjskie w imię ochrony wolności i godności protestujących Rosjan. Wyrażają przekonanie, że międzynarodowa wspólnota państw demokratycznych powinna solidarnie i jednoznacznie odrzucić łamanie praw i wolności obywateli przez autokratyczny reżim. „Podobnie jak w przypadku Białorusi nie możemy pozostawić naszych sąsiadów, obywateli domagających się demokracji i wolności, bez wsparcia” – czytamy w uchwale.

Uchwała w sprawie zagrożenia wolności mediów w Polsce

W uchwale, której projekt został wniesiony przez grupę senatorów, Senat wyraża zdecydowany sprzeciw wobec ograniczania wolności i praw obywatelskich Polek i Polaków poprzez działania rządu, zmierzające do likwidacji niezależnych mediów.

Jak napisano w uchwale, planowana nowa opłata medialna spowoduje potężne osłabienie mediów niezależnych – w tym lokalnych i regionalnych – których finansową podstawę funkcjonowania stanowią dochody reklamowe, a wzmocni uprzywilejowaną pozycję mediów państwowych, wspieranych środkami z budżetu państwa. „To kolejny – po przejęciu przez państwową spółkę paliwową niezależnego koncernu prasowego – element procesu niszczenia wolnych mediów i podporządkowywania ich bieżącym interesom władzy. Jest to sprzeczne z polską racją stanu i interesem obywateli, których prawem jest dostęp do zróżnicowanych i rzetelnych źródeł wiedzy” – czytamy w uchwale.

Senatorowie przypominają w niej także, że w przeszłości Polacy wielokrotnie byli zmuszeni organizować alternatywny obieg informacji, a jednym z ważnych postulatów sierpniowych było zniesienie cenzury. Pojęcie wolności jest przez nas jednoznacznie utożsamiane z wolnością słowa. „Niestety, dziś Polska w niebezpiecznym tempie zbliża się do modelu państwa o reglamentowanym przez władzę prawie do informacji. Wyrażamy poparcie dla bezprecedensowego protestu wydawców i dziennikarzy «Media bez wyboru». Nie ma i nie będzie zgody Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, popartego przez znaczną część społeczeństwa obywatelskiego, na ograniczanie wolności słowa i powiększanie dystansu do rodziny państw demokratycznych” – napisali senatorowie.

Za podjęciem uchwały głosowało 51 senatorów, 45 było przeciw, a 3 wstrzymało się od głosu. Wcześniej Izba odrzuciła wniosek senatorów Aleksandra Szweda i Jerzego Czerwińskiego o jej odrzucenie (47 głosów za, 51 – przeciw).

Uchwała w 40. rocznicę podpisania Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich i powstania „Solidarności” Rolników Indywidualnych

Głosami 98 senatorów, przy 1 wstrzymującym się, Izba podjęła uchwałę w 40. rocznicę podpisania Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich i powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”, przygotowaną przez grupę senatorów.

Senat oddaje w niej hołd i cześć wszystkim, którzy w odważyli się wystąpić w obronie polskich rolników. „Ich protesty i odwaga przyczyniły się do zjednoczenia przedstawicieli wsi w dążeniu do wspólnego celu, którym była poprawa jakości życia i pracy na wsi, oraz powstania rolniczej «Solidarności» – czytamy w uchwale.

Senatorowie przypominają w niej, że w lutym 1981 r., domagając się wolnych związków zawodowych, strajkowano w Ustrzykach Dolnych, w Rzeszowie, manifestowano m.in. w Bydgoszczy, Grójcu, Świdnicy i Warszawie. Po spotkaniu zjednoczeniowym protestujących w Bydgoszczy 13 lutego 1981 r., po późniejszych rozmowach ze stroną rządową z 18 na 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie, a dzień później w Ustrzykach Dolnych podpisano porozumienie, stwarzające możliwość powstania rolniczej „Solidarności”. W marcu 1981 r. w Poznaniu odbył się zjazd zjednoczeniowy, a 12 maja zarejestrowano NSZZ RI „Solidarność”.

Dzięki nieugiętej postawie rolników, wsparciu, m.in. Lecha Wałęsy, Andrzeja Gwiazdy, Andrzeja Stelmachowskiego, Waleriana Pańki, Józefa Ślisza i całej „Solidarności”, a także Kościoła katolickiego – prymasa Stefana Wyszyńskiego i arcybiskupa Ignacego Tokarczuka, protestujący twardo upomnieli się o swoje prawa do własnej, niezależnej organizacji, zagwarantowania nienaruszalności chłopskiej własności, zwiększenia swobody wyznawania religii katolickiej i potrafili o nie wspólnie i skutecznie walczyć. „Niech ich postawa i troska o Polskę będą dla nas i dla następnych pokoleń wielkim przykładem patriotyzmu i mądrego dbania o przyszłość naszej Ojczyzny” – apelują senatorowie w uchwale. Wyrażają także przekonanie, że zapoczątkowane wtedy działania doprowadziły do historycznych przemian w Polsce w 1989 r., zmieniły obraz naszej wsi i były pierwszym, zasadniczym krokiem do rozwoju obszarów wiejskich i wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym

Senat 97 głosami, przy 2 wstrzymujących się, zdecydował o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy, przygotowanego z inicjatywy grupy senatorów. Do reprezentowania Izby w dalszych pracach nad tym projektem została upoważniona senator Lidia Staroń.

Projekt ustawy przewiduje wydłużenie o 2 lata terminu na wniesienie do Sądu Najwyższego skargi nadzwyczajnej od prawomocnych orzeczeń sądowych, które uprawomocniły się po 17 października 1997 r., a przed 3 kwietnia 2018 r.

Źródło: Senat RP
Foto: Kancelaria Senatu